وبلاگ من

واکاوی احکام تاسیسی و امضایی در اقوال علماء
                                                                                                                                                         مریم مشکواتی[1]

                                                                           پری دوان علامه زاده[2]

                                                             فاطمه البرزی[3]

چکیده :

احکام امضایی آن دسته از احکام شرعی هستند که پیش از ظهور اسلام در میان عرف در جریان بوده است و اسلام نیز در مواجهه با آنها یا بدون هیچ تغییری و یا با اعمال اصلاحاتی آنها را پذیرفته و امضاء کرده است. با توجه به این مساله که در عصر کنونی  با توجه به مقتضیات زمان عقود مستحدثه در معاملات افزایش یافته است پرداختن به مبحث احکام امضایی و اقوال علماء در این خصوص ضروری است. از جمله احکام امضایی می­توان به  مقررات مربوط به عقود و ایقاعات و معاملات مثل حلیت بیع، اعتبار عقد ضمان، اعتبار نکاح و مالکیت خصوصی، حق حضانت اطفال، اصل لزوم در عقود، اعتبار عقد اجاره، عقد مضاربه، صلح، ختنه، ممنوعیت جنگ در ماههای حرام، قاعده غرور، اصل صحت، دیه، برده­داری و … اشاره کرد. احکام تاسیسی احکامی هستند که از طرف شارع جعل و صادر شده و سابقه­ای در عرف و در بین عقلا نداشته­اند. در خصوص احکام امضائی، امضاء ممکن است صریح باشد؛ مانند آیه «افوا بالعقود» نسبت به قراردادهای اجتماعی و معاملاتی، و ممکن است با سکوت و عدم نهی انجام گیرد و این در جایی است که درحضور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) یا امامان معصوم (علیهم السلام) صورت گرفته باشد  و آنها از آن نهی و ردعی نکرده باشند. بنابراین هرگاه در عرف عقلای امروز احکامی وضع شود که در سابق نبوده هرگز نام احکام امضایی بر آن نمی­توان گذاشت و اعتبار شرعی ندارد مگر اینکه به طور قطع مشابه احکامی باشد که در زمان شارع مقدس بوده و مورد امضاء قرار گرفته باشد.

کلید واژه­ها: احکام تاسیسی ، احکام امضایی ، عرف ، تعقل

[1]. مدرس و معاونت پژوهش حوزه علمیه فاطمه الزهرا (سلام الله علیها)- شیراز، طلبه سطح چهار حوزوی رشته فقه و خانواده.                        m-meshkati94@yahoo.com. 

[2].مدرس سطح 3 حوزه ریحانه النبی(ره)

[3].مدرس حوزه